Trong giới chơi xe, cụm từ “hệ thống treo (phuộc) điện tử” đã không còn xa lạ, thường xuất hiện trên những mẫu xe phân khối lớn cao cấp. Nhiều người ví nó như việc “đưa công nghệ không gian” lên xe máy. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là: hệ thống này khác gì so với phuộc truyền thống, và có đáng để đầu tư hay không?
Về nguyên lý, hệ thống treo đóng vai trò “cầu nối” giữa bánh và khung xe, đảm bảo xe vận hành êm ái khi đi qua ổ gà, giữ độ bám đường và tạo cảm giác lái an toàn. Ở phuộc truyền thống, người dùng phải điều chỉnh thủ công bằng vít hoặc núm vặn, khá mất thời gian và đòi hỏi kinh nghiệm.
Với hệ thống treo điện tử, toàn bộ thao tác điều chỉnh được chuyển sang điều khiển điện. Thay vì phải “chui xuống” vặn ốc, người lái chỉ cần bấm nút trên bảng điều khiển. Đây là ưu điểm lớn về sự tiện lợi, nhanh chóng và phù hợp với xu hướng hiện đại.
Ngày nay, hầu hết các hệ thống treo giảm chấn có thể điều chỉnh đều được thiết kế với van giảm chấn và piston.
Hiện nay, phuộc điện tử được chia thành hai dạng chính. Loại thứ nhất sử dụng mô tơ để xoay van điều chỉnh bên trong, về bản chất vẫn là phuộc truyền thống nhưng được “điện tử hóa”. Đây là công nghệ thường thấy ở các hệ thống thụ động hoặc bán chủ động như Ohlins ERS hay Shark Factory X2E.
DDC của BMW sử dụng van điện từ để thay thế van giảm chấn truyền thống và có thể thấy các dây dẫn kéo dài vào thân van của xi-lanh.
Loại thứ hai cao cấp hơn, sử dụng van điện từ (solenoid valve). Cơ chế này cho phép đóng/mở van bằng từ trường, phản ứng chỉ trong khoảng 10 mili giây – nhanh hơn cả một cái chớp mắt. Nhờ đó, khả năng kiểm soát giảm chấn chính xác hơn nhiều. Đây cũng là công nghệ mà các thương hiệu lớn như BMW (DDC), Aprilia (ADD) hay Showa (EERA) đang áp dụng.
Sự khác biệt duy nhất giữa OHLINS TTX36 (ở trên) và TTX36 EC (ở dưới) là núm điều chỉnh độ giảm chấn hiện được điều khiển bởi mô tơ.
-
Xét về mức độ thông minh, hệ thống treo điện tử được chia làm ba cấp:
-
Thụ động: chỉ khác biệt ở việc thay thao tác vặn ốc bằng nút bấm.
-
Bán chủ động: tự động tính toán và điều chỉnh theo tốc độ, lực phanh, độ mở ga… giúp xe tối ưu ở nhiều điều kiện khác nhau, từ đường xấu đến vào cua tốc độ cao.
-
Chủ động: thậm chí có thể thay đổi độ cứng của lò xo. Tuy nhiên, công nghệ này hiện mới phổ biến trên ô tô do cấu trúc phức tạp và trọng lượng lớn.
-
Hệ thống treo điện tử thụ động chỉ đơn giản là thay đổi quá trình điều chỉnh từ việc vặn ốc sang việc có thể điều chỉnh trực tiếp trên xe bằng các nút bấm.
HONDA CBR1000RR SP được trang bị hệ thống treo OHLINS ERS, trong đó bộ điều khiển hệ thống treo SCU nhận thông tin về xe bao gồm tốc độ bánh xe, độ mở bướm ga, tốc độ, công tắc tay lái, mô-đun ABS, để điều chỉnh độ phục hồi và giảm chấn nén của hệ thống treo trước và sau.
-
Một băn khoăn thường gặp là: nếu hệ thống điện tử gặp sự cố thì sao? Trên thực tế, tình huống này không quá nghiêm trọng. Với loại sử dụng mô tơ, phuộc sẽ giữ nguyên ở mức chỉnh gần nhất. Với loại dùng van điện từ, phuộc tự động trở về chế độ cứng nhất – tuy gây cảm giác khó chịu nhưng vẫn đủ an toàn để di chuyển tới nơi sửa chữa.
Bộ điều khiển X2E của Shark Factory là sản phẩm hợp tác với aRacer. Trên một số xe đã được điều chỉnh bằng ECU aRacer, bộ điều khiển này sẽ có chức năng treo bán chủ động.
Về hiệu năng, những tay lái có kinh nghiệm hoàn toàn có thể tinh chỉnh phuộc truyền thống để đạt kết quả tương đương. Tuy nhiên, với số đông người dùng, hệ thống treo bán chủ động lại là “cứu tinh”, bởi nó tự động tối ưu mà không cần can thiệp phức tạp. Giá trị lớn nhất nằm ở sự an toàn, ổn định và sự nhàn nhã khi vận hành.
Khi mất điện, lực giảm chấn của hệ thống treo điện tử dưới dạng van điện từ sẽ trở nên mạnh nhất.
Nhìn chung, hệ thống treo điện tử không chỉ là “đồ chơi công nghệ”, mà là bước tiến quan trọng trong ngành xe máy. Nó giúp xe hiện đại hơn, dễ kiểm soát hơn và mở ra nhiều tiềm năng trong tương lai. Còn việc có nên đầu tư hay không, vẫn phụ thuộc vào nhu cầu và túi tiền của từng người. Nhưng chắc chắn, đây là xu hướng sẽ ngày càng phổ biến trong những năm tới.
